Lemoine DUFOURT H. - LES CHARDONS D'APRES VAN GOGH

Les Distels naar Van Gogh

Discipline / Instrument : Altviool en kamerorkest
Nomenclatuur : 1(+picc).1(+ca).2(+clB).1(cbn) / 1.1.1.0 / perc / 1.1.2.1.1
Genre : hedendaags
Medium : Partituur
Aantal pagina's : 90
Formaat : A3
Uitgever : Lemoine
Ref. : 28792
Verschijningsdatum : 28/05/2009
ISBN / ISMN : 9790230987929



Creatie

09/09/2009 - Turijn (Italië), Festival Settembre Musica, Geneviève Strosser (altviool), Ensemble Orchestral Contemporain, Daniel Kawka (directie)
Opdrachtgever

Opdracht van de Staat op initiatief van Daniel Kawka en het Ensemble Orchestral Contemporain
Toelichting

Van Gogh schreef in 1888: "De schilder van de toekomst is een kleurkunstenaar zoals er nog nooit een is geweest." In die tijd verwijdert Van Gogh zich van de impressionisten, breidt hij hun intuïtie van kleur uit en vereenvoudigt die. De vorm-kleur wordt eerder geschapen dan dat ze wordt gereconstrueerd in onze visie. Van Gogh bekommert zich alleen nog om de energie van het beeld. De schilder verblijft in Arles waar Gauguin hem enige tijd vergezelde. Hij wil de fundamenten van de kunst vernieuwen, de schildertechniek veranderen. Hij droomt ervan een "atelier van het Zuiden" te creëren en denkt daar het ideale Japan te vinden, de landschappen van Monticelli, Cézanne, de straling van de zon en het schrale licht dat de kunst van de toekomst aankondigt. Hij smeedt een originele stijl in tweehonderd schilderijen, waaronder de Zonnebloemen (augustus 1888), Joseph Roulin, de postbode (augustus 1888), De vrouw van Arles (november 1888) en De Distels, die uit hetzelfde jaar dateren.
Levende en felle tonen, heldere, stralende kleuren, uitgespreid in schrille composities met grote penseelstreken of met het paletmes, vatten het volledige expressieve register van zijn kunst samen. Blauw tegen geel, groen tegen scharlakenrood, lila, grijsroze, grijsviolet, blauw en groen, zwart en geel: de kracht van de contrasten alleen is voldoende voor de ontplooiing van de vorm.
Zonnebloemen, olijfbomen, stoppelvelden, cipressen, ravijnen, rotsen, distels, al deze verscheurde, vervormde motieven hebben de spontane intensiteit van een innerlijke onrust. Van Gogh heeft bewust afstand gedaan van het vastleggen van het vluchtige moment evenals van de weergave van licht, lucht en atmosfeer – de vergankelijke kwaliteit van de visuele indruk interesseert hem niet meer. Zijn doeken worden gedragen door de hevigheid van de penseelstreken, de brute evidentie van de kleuren, hun convulsieve vitaliteit. Wanhoop, helderheid, drift zijn kenmerken van een kunst die als voorloper van het expressionisme wordt erkend.
De Distels tonen ons de wortels van de wereld, een soort oervuur waaruit drie vlammetjes opspringen. De "geologische fundamenten van het landschap" – een uitdrukking van Cézanne – lijken er verscheurd, verbrand in een voortdurende oven. Het is een wirwar van scherpe randen, een verkruimelde natuur, een beeld van passie en woede. Achteraan links tekent zich een klein stukje blauwe lucht af, ingebed in een verhoogde horizon van groene bergen. De aarde, gloeiend heet, vult de hele ruimte. Op de voorgrond een gezoem van gloeiende strepen die kronkelen en knetteren.
De Distels naar Van Gogh – mijn eigen muzikale vertaling geïnspireerd door het schilderij waarvan het de titel leent – zijn geschreven voor een solistische altviool en een kamerbezetting van vijftien musici. Dit stuk probeert de doffe vitaliteit van het doek, zijn sfeer van ontbranding, weer te geven. Het heeft geen contouren of grenzen, noch, in strikte zin, organisatiepatronen. Ik heb eerder gezocht naar formele ordeningen met een dynamische waarde, die aan de modellering van de "klankmassa" een dubbelzinnige rol geven: krachtassen, impuls van gebaren, verscheidenheid aan leidende dimensies, spanningen in het materiaal, conflict van vormende principes.
De altviool beschrijft voortdurend de ideale baan van een onwerkelijke beweging – spiraalvormen, wervelingen, arabesken. Maar hij baant zich een weg door een voortdurend vijandige omgeving. De keuze van het altvioolklankkleur benadrukt het submediumregister met een ingetogen intensiteit.
De schrijfttechniek bestaat uit een compositie van texturen, waarvan het kenmerk het verstrengelen van krachten en vormen is. De waarneembare structuren zelf ontstaan uitsluitend uit het spel van massa's en kleuren. Uiteraard heb ik de nadruk gelegd op de dynamiek van de interactie van kleuren die het klankweefsel vormen. Toch ben ik enigszins sceptisch ten aanzien van wetenschappelijke en rationele methoden die worden toegepast op de behandeling van de akoestische eigenschappen van geluid. De cultuur van geluid is naar mijn mening niet te reduceren tot de wetenschap van geluid.
De muziek heeft, lijkt mij, dit gemeen met de schilderkunst dat zij kleur kan beladen met tegengestelde kwaliteiten. Een blauw met een violetzweem kan zowel worden opgevat als een purper neigend naar blauw als een blauw dat rood wordt. Van Gogh verdedigde precies het idee van een dynamiek, zelfs van een intentionaliteit van kleur, die zich kan ontvouwen volgens brandpunten en verspreidingsgebieden, waarbij elke grens wordt overschreden.
De muziek die ik wil schrijven heeft echter niets gemeen met een nieuwe vorm van impressionisme. Het drama is wat ik zoek in de klankplastiek. Dit drama kan zowel dat van verspreide structuren zijn als van de onbepaalde versterking van handelingen, dat van de geweldadigheid van tumultueuze massa's als van het opdoemen of de opgang.
De partituur is een opdracht van de Staat, op initiatief van Daniel Kawka en het Ensemble Orchestral Contemporain.

Hugues Dufourt