Dit is een bijzonder representatief werk van het schildergenre dat zijn bloei kende tijdens de 10e en 11e eeuw onder het bewind van de Noordelijke Song-dynastie (960-1127) en dat de Chinese schilderkunst ondertekent met het teken van herwonnen eenheid. De "noordelijke" stijl, ingeluid door Ching Hao en Kuan T'ung, wordt tot het uiterste gespannen door Fan K'uan (actief ca. 990-1020), wiens Reis voorbij de rivieren en bergen de schilderkunst van de grote klassieke meesters uit die tijd afbeeldt en samenvat. De kunst van de kalligrafische lijn wordt toegepast op de behandeling van wanden en oppervlakken, net zoals de druppelvormige rimpels de hoogte-effecten versterken. In dit doek bestaat een zekere tegenstelling tussen de afstand van de dingen en het abrupte karakter van een oeroude muur die zich met absolute evidentie opdringt. Men ziet een imposante rotsachtige klif die zich losmaakt uit een afgrond en zich tot in de hemel uitstrekt, als een opduiking van het onbereikbare, uitkijkend over een steil landschap dat nog wordt aangescherpt door het ruwe en woelige reliëf van de begroeiing op de voorgrond. Verticaal lijkt een struikgewas van verre bossen zich vast te klampen aan de toppen. Rechts ontvouwt de duizelingwekkende val van een waterval die van grote hoogte neerstort zich als een zijden lint. Op de voorgrond laat een groep rotsen, lager gelegen, een karavaan muilezels doorschemeren waarvan de bijna onzichtbare lijn de nietigheid van de mens ten opzichte van de immensiteit van de natuur doet vermoeden. Men merkt ook de strenge en sobere stijl van dit majestueuze landschap op, zijn ernstige en plechtige uitstraling die het heilige karakter van de bergen benadrukt – de woning van de goden – in de monumentale landschapschilderkunst van de Noordelijke Song. De hoogte is het ware personage van dit beroemde werk, een schilderij op zijde, met inkt en lichte kleuren, dat wordt bewaard in het Nationaal Paleismuseum in Taipei, Taiwan. Ik heb geprobeerd dit volle gevoel van de natuur in het grote orkest weer te geven, zodat de articulatie van de adem nooit wordt onderbroken door toevallige notaties of ontwikkelingsneigingen. Het stuk ontvouwt zich in één doorlopende beweging, als een elementaire structuur, naar het beeld van een continuïteit waarbij elke onderbreking willekeurig is. Het wordt doorkruist door één omhullend ritme van tegengestelde spanningen – stijging en spanning, opkomst en zwaartekracht. Een instrumentale combinatie domineert, die van de klarinetsectie verbonden met die van de trombones, met speelwijzen die de trombones in het extreem lage register brengen en het geluid van de klarinet diffracteren in een trilling van multiphonics. Twee componisten, Ivàn Solano, klarinettist, en Dominique Delahoche, trombonist, hebben mij vriendelijk begeleid in deze inventarisatie van nieuwe instrumentale mogelijkheden. Het is moeilijk te spreken van de vorm van het werk, aangezien het een voortdurende, fundamentele transformatie betreft, vergelijkbaar met een vorm-stroom die steeds opnieuw ontstaat en gericht is op een voortdurende poging tot integratie en condensatie. De vorm is niet meer dan een duistere en negatieve kracht die samenvloeit met het ritme van kleur of massa. Een achtergrond van "harmonie-klankkleur", voortdurend aanwezig, suggereert uitgestrektheid en diepte, en stelt, indien gewenst, een soort ruimtelijke achtergrond voor die de ruimte van het landschap zelf zou zijn. De enige gebeurtenissen die het proces markeren zijn "stromen van krachten" die elke gedefinieerde grens overschrijden en verschillende dynamische regimes suggereren. Deze Reis voorbij de rivieren en bergen, naar Fan K'uan, is het onderwerp van een gezamenlijke opdracht van het Philharmonisch Orkest van Nice en het CIRM.
Hugues Dufourt
Opname: 1 CD Timpani (1C1195) Hugues Dufourt: Lucifer naar Pollock - Reis voorbij de rivieren en bergen Philharmonisch Orkest van Luxemburg Pierre-André Valade (dirigent)
nl 
